قرارگاه غارتگر خاتم‌الانبیاء: محرومیت‌زدایی در خارج، محرومیت‌زایی در داخل
رفتار ایرانی‌ستیزانه سپاه پاسداران چه به صورت مستقیم و چه به واسطه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء، باعث و بانی بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور است، به خصوص در بخش مسکن که چه بسا سختی‌هایی به علت قدرت‌طلبی و سلطه‌جویی این نهاد بر اقشار آسیب‌پذیر جامعه تحمیل شده است.
ستاد بازسازی عتبات عالیات تحت فرمان شهید سردار سلیمانی بود و قراردادهای هنگفتی را با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء بست؛ بسیاری از افراد مرتبط با این ستاد رابطه صمیمی با سردار سلیمانی داشتند. علاوه بر این، فرماندهان قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء با بزرگان سیاست و اقتصاد کشور رابطه تنگاتنگی داشته و دارند و همواره قراردادهای بزرگ ساختمانی و عمرانی توسط ستاد بازسازی عتبات عالیات و همچنین توسط دولت به قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء سپرده می‌شود. با توجه به عدم شفافیت امور مالی این نهاد به نظر می‌رسد این کار به ضرر بیت‌المال ولذا مردم ایران است
اگر به نام نهادهای حکومتی و حاکمیتی مختلف ایران توجه کنید، به زودی به یک تفاوت مهمی پی می‌برید که در واقع ریشه بسیاری از تضادها و اختلافات درونی کشور به آن باز می‌گردد: در نام اکثر نهادهای حکومتی و حاکمیتی کشور نام «ایران» می‌آید؛ اما در اسم «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» و «سازمان بسیج مستضعفین»، دو نهاد بانفوذ و تاثیرگذار در بافت سیاسی و اقتصادی کشور، نام ایران نمی‌آید که این امر این پرسش را پیش می‌کشد که در اصل این نهادها به دنبال تحقق چه اهداف و حفظ و پاسداری از چه چیزی هستند چراکه از قرار معلوم این دو نهاد نه برای مردم و نه برای کشور ایران می‌جنگند بلکه اموال و منابع مردم و کشور ایران را در کشورهای دیگر بذل و بخشش می‌کنند. در نوشته‌های قبلی بارها به این مساله اشاره داشتیم که سپاه پادسداران هرچند که قرار است تابع ستاد کل نیروهای مسلح باشد در عمل بیشتر به نوعی دولت موازی تبدیل شده و معلوم نیست که گوشش بدهکار حرف چه کسی در نظام جمهوری اسلامی است زیرا با گذشت زمان و با تحکیم و گسترش قدرت سپاه طی چهار دهه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، به نظر می‌رسد نیاز به رعایت سلسله مراتب نظام جمهوری اسلامی در رده‌های بالای سپاه کمتر و کمتر احساس می‌شود و حتی چندین مرتبه از دستور صریح آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظام انقلاب اسلامی، سرپیچی گرده است، کاری که اگر از دولت دیده می‌شد با سیلی از انتقادات و تهدیدات و شاید هم اعتراضات و تظاهرات همراه بود ولی وقتی از سپاه سر می‌زند آب از آب تکان نمی‌خورد. یواس یواش تصویری از اهداف آشکار و پنهان سپاه به دست آمده که نشان می‌دهد سپاه پاسداران هم از حکومت‌های دوگانه یا به اصطلاح «دولت‌های موازی» خسته شده و زمان را مغتنم می‌شمارد برای تشکیل یک دولت سپاهی. اما موضوع و هدف این یادداشت، چشمداشت و توقعات سپاه از آینده سیاسی کشور نیست بلکه به جای عرصه سیاست بنا داریم تا عرصه اقتصادی کشور را مدنظر قرار دهیم و ببینیم سپاه پاسداران با استفاده از اهرم‌های اقتصادی‌ای که در اختیار دارد برای اشغال و تصاحب بخش‌های اقتصادی و در نتیجه گسترش قدرت اقتصادی خود چه کارهایی کرده است، صرف نظر از عواقبی که این کارها برای مردم این کشور دارد چراکه به نظر سپاه پاسداران ارزش مردم ایران از ارزش مردم عراق و سوریه و یمن به مراتب کمتر است.
آنچه مسلم است، سپاه پاسداران در سال‌های پس از جنگ تحمیلی توانسته است جایگاه بسیار مطلوبی را برای خود در ساختار نظام جمهوری اسلامی دست و پا کند. معافیت از مالیات، کسب امتیاز، تضعیف بخش خصوصی (حذف رقابت) و سپس انعقاد قراردادهای نجومی با دولت که در عمل به معنی گستردن دام بدهی برای همان دولت، همه از ابزارهایی است که سپاه پاسداران برای به دست آوردن سهم وسیعی از بازارهای داخلی و خارجی به کار گرفته و می‌گیرد. در این میان مفید است بخش‌هایی را که سپاه پاسداران بیشترین میزان فعالیت را در آنها دارد، برشماریم:
- ساختمان
- نفت و گاز
- مخابرات
- ملک و مسکن
- بانکداری
در این یادداشت بخش اولی یعنی ساختمان را مورد بررسی قرار می‌دهیم، گرچه ناگفته پیداست گسترش اختاپوس‌وار منافع تجاری و مالی سپاه در سال‌های اخیر سبب شده است که در حقیقت هیچ بخشی از اقتصاد ایران از دست سپاه در امان نیست.
فعالیت سپاه پاسداران در بخش ساختمان در زمان جنگ تحمیلی کلید خورد و در سال‌های پس از جنگ قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء سپاه پاسداران تواسنت در بازسازی زیرساخت‌های کشور نقش بسزایی ایفا کند به طوری که نه تنها جاده‌ها و ساختمان‌ها و… را که به دست نیروهای صدام آسیب دیده یا خراب شده بودند تعمیر و به بهره‌برداری رساند بلکه در بسیاری از مناطق کشور به توسعه زیرساخت‌ها و امکانات مورد نیاز مردم و پروژه‌های کلان عمرانی نیز ورود کرد. دلیل ورود سپاه پاسداران به پروژه‌هایی از این دست، عدم توانایی بخش خصوصی اعلام شد و انتظار می‌رفت که با گذشت زمان و بهبود شرایط اقتصادی بخش خصوصی، بخش خصوصی پروژه‌های عمرانی را به عهده بگیرد و سپاه پاسداران به ماموریت اصلی خود – پاسداری از انقلاب و کشور – بازگردد و فقط در زمان‌های اضطراری در پروژه‌های عمرانی غیرنظامی شرکت کند. اما در روز ۲۹ اسفند ۱۳۸۱ آمریکا به عراق حمله کرد و پس از سرنگونی رژیم صدام دیری نپایید که جنگ داخلی در عراق درگرفت که در جریان آن به عتبات عالیات نجف، کربلا، کاظمین و سامرا آسیب جدی وارد شد. حکومت جمهوری اسلامی که همواره اماکن مقدس را بر جان آدمیزاد ترجیح می‌داده است وارد عمل شد و در سال ۱۳۸۲ ستاد بازسازی عتبات عالیات با وظیفه بازسازی و توسعه عتبات عالیات تاسیس گردید، ستادی که کار آن در سال‌های بعد از جنگ عراق و همچنین در سال‌های پس از حمله داعش، خاتم‌الانبیاء را پررونق‌تر از هر زمان دیگری کرد.
سپاه پاسداران و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء میلیاردها دلار پول مردم ایران را صرف بازسازی عتبات عالیات و بازسازی زیرساخت‌های کشورهای عراق و سوریه کرده‌اند؛ این در حالی است که مردم ایران روز به روز فقیرتر می‌شوند
ستاد بازسازی عتبات عالیات با وجود ادعای کاملاً مردمی بودن، در حقیقت با تعدادی از فرماندهان سابق سپاه پاسداران و قرارگاه خاتم‌الانبیاء رابطه بسیار نزدیکی دارد. شاهد این امر اینکه دوستی مجید نامجو، جانشین ستاد بازسازی عتبات، محمد جلال مآب، رییس ستاد بازسازی عتبات و در سابق شهردار کرمان، و شهید حاج قاسم سلیمانی به سال‌های جوانی‌شان باز می‌گردد و درواقع می‌توان گفت که ستاد بازسازی عتبات و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء گرچه هر دو در تهران اداره می‌شوند، نطفه آن در کرمان به عنوان زادگاه شهید سلیمانی و مجید نامجو کاشته شد. علاوه بر این، سیر زندگی این کرمانی‌ها از رابطه تنگاتنگ و در هم تنیده میان سپاه پاسداران و به ویژه لشکر ۴۱ ثارالله، آستان قدس رضوی، قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء و ستاد بازسازی عتبات حکایت دارد. بر خلاف ادعای این ستاد مبنی بر اینکه از بیت‌المال هیچ پولی دریافت نمی‌کند، در حقیقت در بودجه دولت هر ساله بودجه‌ای به این ستاد اختصاص داده می‌شود که در بودجه سال ۱۴۰۰ مبلغ ۱/۵۰۰/۰۰۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال معادل ۶ میلیون دلار به این ستاد اختصاص یافته است. البته ستاد بازسازی عتبات نه تنها با سپاه بلکه با دولت نیز رابطه نزدیکی دارد و بدون شک همکاسه بودن حسن پلارک رییس سابق این ستاد با اسحاق جهانگیری معاون اول ریاست جمهوری حسن روحانی و رستم قاسمی که از سال ۸۶ تا ۹۰ فرمانده قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء بود و بعد به عنوان وزیر نفت احمدی‌نژاد منصوب شد، در تصمیم اختصاص بودجه به این ستاد نمی‌تواند بی‌تاثیر بوده باشد. در واقع دقیقاً همینجاست که منافع قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء و ستاد بازسازی عتبات عالیات با هم گره می‌خورند. این ادعا به خصوص در کشورهای عراق و سوریه صدق می‌کند که در سال‌های اخیر ستاد بازسازی و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء قراردادهای هنگفتی را در این کشورها اجرایی کرده‌اند و همانطور که در ذیل می‌خوانید، این قراردادها هرچند که برای قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء سودهای بسیاری را داشته اما برای مردم ایران به ویژه در زمینه خرید مسکن مشکلات متعددی را ایجاد کرده است که سهم مهمی از این مشکلات به دخالت این قرارگاه در بازار سیمان بر می‌گردد. برای درک این موضوع ابتدا متخصر به شرایط بازارهای سیمان و مسکن می‌پردازیم و سپس به این سوال می‌رسیم که شرایط موجود این بازار چگونه برای مردم ایران مشکل ایجاد می‌کند.
ایران در سال ۱۳۸۸ به خودکفایی در تولید سیمان رسید و امروزه با تولید سالانه ۹۰ میلیون تن یکی از بزرگترین تولیدکنندگان سیمان در جهان به شمار می‌رود. از این رو چگونه است که ایرانِ خودکفا در تولید سیمان با بحران مسکن روبرو شده است؟
با رشد بی‌رویه جمعیت شهری ایران در چهار دهه اخیر تقاضای مسکن در ایران به حدود ۱/۲ میلیون واحد جدید در سال رسیده است اما بین تقاضا و عرضه همچنان فاصله زیاد است. صنعت سیمان آنچنان که به نظر می‌رسد با ثبات نیست: نوسانات شدید نرخ ارز در چند سال گذشته، به خصوص به دنبال خروج آمریکا از برجام، شرایط سختی را برای این صنعت پدید آورده و در همین حال افزایش هزینه حامل‌های انرژی حاشیه سود این صنعت را کاهش داده است. به همین دلیل هزینه تمام شده سیمان ۴۶ درصد افزایش داشته اما فعالان صنعت سیمان معتقدند نرخ فروش این محصول در سال ۹۹ باید دست‌کم ۶۰ درصد دیگر هم افزایش می‌یافت تا شاهد سودآوری این صنعت می‌بودیم. برخی از سازندگان مسکن این فرصت را مغتنم می‌شمارند تا قیمت فروش مسکن ساختۀ خود را افزایش داده تا سودهای نجومی را به جیب بزنند که در نتیجه این سودجویی فرصت‌طلبانه منجر به افزایش شدید قیمت در بازار مسکن شده است. ناگفته نماند، قشری که بیشتر از همه از این رفتار پست و ناپسند رنج می‌برد، قشر جوان کارگری است که هرچند خواستار ازدواج و تشکیل خانواده اما به خاطر درآمدشان از یک سو و از دیگر سو به علت هزینه فزاینده کالاهای اساسی و ماشین و مشکن، از پس هزینه زندگی مشترک بر نمی‌آیند.
نابسامانی‌های عرضه و تقاضا نیز در ایجاد این مشکلات نقش دارند. کشور ایران در تولید سیمان خودکفا و بی‌نیاز به بیرون است اما با این حال بسیاری از واحدهای تولید سیمان، کالاهای مورد نیاز را از جمله قطعات یدکی و آجرهای نسوز در انبار ندارند و شرایط تحریم ورود این قطعات و تجهیزات را بسیار سخت و زمان‌بر کرده است. اینکه تحریم‌ها ظالمانه است و به ناحق علیه مردم ایران اعمال شده است امری پذیرفته است اما چیزی از این واقعیت کم نمی‌کند که فعالیت‌های سپاه پاسداران در منطقه مدام هیزم به آتش تحریم‌ها می‌ریزد. به هر حال مشکلات تامین قطعات یدکی به تولیدِ به مراتب کمتر از ظرفیت اسمی منتج شده که البته جای خالی بازار را عاملان بازار سیاه پر می‌کنند و از این طریق مصالح ساختمانی بی‌کیفیت وارد بازار ساختمان کشور می‌شود که ناگفته پیدا است استفاده از مصالح بی‌کیفیت در ساخت خانه‌ها و برج‌ها کاری پرخطر و در مغایرت فاحش با استانداردهای ملی و بین‌المللی ساخت و ساز است. بلایی که سر ساختمان پلاسکو آمد، خاطره تلخی است که هیچ وقت از یادها نمی‌رود؛ اما با توجه به این شرایط تصور تکرارش هرچند دردناک اما چندان دور از ذهن نیست.
با وجود این، هر روز کامیون‌های حامل سیمان ایرانی عازم عراق و سوریه از مرز کشور خارج می‌شوند؛ یعنی تنها سیمان که صنعت ساختمان‌سازی داخلی نیاز مبرم به آن دارد، هر روز از کشور خارج می‌شود و معلوم هم نیست که در ازای این محصول ارزشمند چه مبلغی دریافت می‌شود و از همه مبهم‌تر اینکه سهم مردم ایران از مبالغ دریافتی احتمالی چقدر است! از آنجایی که قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء مجری و پیمانکار بسیاری از پروژه‌های بزرگ ساختمانی عراق و سوریه است، مخصوصاً عتبات عالیات نجف، کربلا، کاظمین، سامرا و حرمین دمشق، این سوال را می‌بایست از این قرارگاه پرسید اما این قرارگاه سوالات مردم و دولت و خبرگزاری‌ها را پاسخگو نیست؛ اگر هم جوابی بدهد، به یکی دو جمله پوج و بی‌معنی بسنده می‌کند یا گونه‌ای جواب می‌دهد که مخاطب از ابعاد پروژه‌های در دست اجرای این قرارگاه شگفت‌زده می‌شود و پاک یادش می‌رود که سنگ بنای عظمت سپاه و قرارگاه بر دوش مردم این مرز و بوم نهاده شده است. به هر حال آنچه مسلم است این است که هزاران تن مصالح ساختمانی ایرانی در خاک عراق و سوریه مورد استفاده قرار می‌گیرد که به عنوان نمونهخبرگزاری تسنیم در تاریخ ۲۷ مرداد ۹۷گزارش داد که به گفته سید حسین خوشرو، معاون فنی و مهندسی ستاد بازسازی عتبات عالیات از کیفیت بالای ساخت و ساز در صحن حضرت زهرا (س) و مقاومت مصالح به کار رفته در آن می‌گوید: «ستون‌ها و سازه اصلی سازه صحن حضرت زهرا (س) با مقاومت بتنی ۵۰۰ کیلوگرم سیمان در واحد متر مکعب ساخته شده که بیشتر مقداری است که می‌توان در یک پروژه بتنی به کار گرفت.»
واحدهای تولید سیمان در ایران. با وجود اینکه ایران دوازده سال پیش به خودکفایی در تولید سیمان رسید اما بخش ساخت و ساز ایران همچنان از کمبود مصالح مورد نیاز ساخت مسکن رنج می‌برد. این در حالی است که روزی صدها کامیون حامل سیمان و فولاد و دیگر مصالح ساختمانی ضروری از مرز کشور خارج و وارد کشورهای عراق و سوریه می‌شوند
سرنوشت این مصالح البته شبیه سرنوشت میلیاردها دلاری است که سپاه پاسداران از بیت‌المال برداشته و به نیروهای به اصطلاح مقاومت در هر دو کشور داده است؛ ممکن است شرایط زندگی مردم عراق و سوریه را بهبود ببخشد اما مردم ایران هیچ خیری ازش نمی‌بینند. بذل و بخشش خاتم‌الانبیاء در عراق و سوریه البته محض رضای خدا که نیست؛ خاتم‌الانبیاء به عنوان بخشی از سپاه پاسداران، غرق معاملات سوال‌برانگیز و سبیل چرب کردن‌ها و رشوه‌خواری‌های کوچک و بزرگ و بارها صاحبنظران داخلی و خارجی این اتهام را به آن وارد کرده‌اند که نقش واقعی‌اش جز پوشش پشتیبانی لجیستیک و مالی از عملیات سپاه در خارج از کشور چیز دیگری نیست هر چند که گفتن این نکته هم لازم است که ثابت کردن صحت یا سقم این ادعا به علت ابهام و عدم شفافیتی که بر تمامی امور مالی سپاه حاکم است، در عمل ممکن نیست. با وجود این بر اساسبرآورد هفته‌نامه تجارت فرداکه سال ۱۳۹۳ انتشار یافت، طبق «دستورالعمل مشارکت سپاه در برنامه‌های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور» که متاسفانه در سایت رسمی مجلس شورای اسلامی قابل دسترسی نیست اما خوشبختانه دروبلاگی متن آن همچنان موجوداست، درآمد مازاد بر هزینه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء به شرح ذیل صرف می‌شود:
- حد اکثر ۳۰ درصد بابت خرید ماشین‌آلات، تجهیزات، وسایل مهندسی، ابزارآلات، قطعات یدکی، انجام تعمیرات اساسی، تولید مصالح ساختمانی و احداث ساختمان‌های مورد نیاز
- حد اکثر ۳۰ درصد جهت کمک به احداث خانه‌های سازمانی در نیروهای مربوطه
- حد اکثر ۲۰ درصد بابت پرداخت حق‌الزحمه، پاداش، اضافه‌کاری و سایر هزینه‌های ضروری
- مابقی درآمد مازاد بر هزینه صرف «امور ضروری در نیروها و کل سپاه» می‌شود.
این بدین معناست که از سودهای قرارگاه خاتم‌الانبیاء یک ریال هم به دولت و بیت‌المال پرداخت نمی‌شود؛ این در حالی است که مبنای سودآوری این نهاد، سوبسیدهای دولتی بر بسیاری از کالاها و مصالح ساختمانی از جمله سیمان و فولاد و بنزین و گازوئیل است. به این ترتیب پول ملت ایران صرف پروژه‌های عمرانی در سوریه و عراق می‌شود و سودهای حاصله نه به مردم بلکه به سپاه می‌رسد که در مواقع و مقاطع معین (به عنوان مثال، در مورد اعتراضات اخیر سوختبران استان سیستان و بلوچستان یا آشوب‌های چند سال پیش استان خوزستان) سپاه علیه خود ملت ایران با به کارگیری همین منابع می‌تازد و مورد ضرب و شتم و حمله قرار می‌دهد. به عبارت دیگر، قرارگاه خاتم‌الانبیاء پول ملت را صرف توسعه بخشیدن به سوریه و عراق می‌کند و سودهای حاصل از این قراردادهای عمرانی را به سپاه واگذار می‌کند تا سپاه هم این پول را صرف خرید جنگ‌افزارهایی می‌کند که بعدها علیه خود مردم ایران به کار می‌گیرد.
حسن روحانی در دو دوره ریاست جمهوری خود تلاش بسیار کرده است تا با استناد به ظر صریح بنیان‌گذار جمهوری اسلامی مبنی بر اینکه سپاه پاسداران نباید در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی کشور دخالت کند، دست سپاه را از اقتصاد ایران کوتاه کند و کار حتی به جایی پیش رفت که سال ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی قانونی را تصویب کرد که به موجب آن تمامی نهادها و سازمان و شرکت‌های زیرمجموعه سپاه به پرداخت مالیات موظف هستند؛ اما حقیقت امر این است که این نهاد علاوه بر رشوه‌خواری و زد و بندهای همیشگی‌اش با روش‌های حسابداری غیر استاندارد می‌تواند به راحتی این قانون و قوانین مشابه را دور بزند. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء خود را ناجی مستضعفین و نیازمندان در خاورمیانه جلوه می‌دهد در حالی که کارهای مثلاً بشردوستانه این نهاد در منطقه با برخورد شدید سپاه پاسداران با فقیرترین و درمانده‌ترین و مظلوم‌ترین اقشار جامعه ایران در تضاد فاحش است؛ این با کدام منطق قابل توجیه است که در ایران آمار کارتن‌خوابی و گرسنگی و خودکشی روندی صعودی به خود گرفته است اما میلیاردها دلار پول همین کارتن‌خواب‌های گرسنۀ در معرض خودکشی صرف ساخت و بازسازی مسجد و حرم و جاده و مدرسه و بیمارستان در خارج از کشور می‌شود؟ این نیز گفتنی است که این وضعیت از لحاظ اقتصادی هم قابل توجیه نیست زیرا نه عراق و نه سوریه امکان پرداخت مبلغ قراردادها را ندارد.
اگر هدف سپاه پاسداران، پاسداری از انقلاب و شیعیان باشد چرا از کار و صرف منابع ملی در خارج از کشور دست بر نمی‌دارد و در داخل کشور با بخش خصوصی همدست نمی‌شود تا پروژه‌های عمرانی مورد نیاز کشور به صورت مشترک و با کمترین هزینه ممکن اجرایی و نسبت به اشتغال‌زایی و رفع فقر و بهبود زیرساخت‌های کشور و آبادسازی مناطق محروم گامی مهم برداشته شود؟ البته جواب این سوال ساده است: قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء تنها وقتی دو شرط برآورده شود دست از پولپاشی با پول ملت در خارج از کشور بر می‌دارد: یک، وقتی سپاه پاسداران دیگر نیاز به حضور پوششی آن در منطقه نداشته باشد؛ و دو، وقتی پروژه‌های داخل کشور از پروژه‌های خارج از کشور سودمندتر باشد که البته تا مادامی که شرط اول برآورده نشده سودمندی پروژه‌ها در عراق و سوریه بی‌اهمیت است. متاسفانه با توجه به شرایط وخیم اقتصادی و تحریم و… هنوز با برآورده شدن شرط دوم فاصله زیادی وجود دارد و لذا هدررفت و سوءاستفاده از منابع ملی و به تبع آن، ادامه و تشدید بحران مسکن و اشتغال قطعی است.
ختم کلام اینکه رفتار ایرانی‌ستیزانه سپاه پاسداران چه به صورت مستقیم و چه به واسطه قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء، باعث و بانی بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور است، به خصوص در بخش مسکن که چه بسا سختی‌هایی به علت قدرت‌طلبی و سلطه‌جویی بر اقشار آسیب‌پذیر جامعه تحمیل شده است.
