برق مجانی اما قطع
چند روز پیش از طرح برق مجانی دولت استقبال کردیم. اما چندی نپایید که طرحی که تقریباً همه از آن استقبال کرده بودند به مشکل دچار شد و در نتیجه کارهای مقدماتی این نوشته را در تاریکی انجام دادم. البته زمان اعلام طرح از سوی دولت هم هشدار داده بودیم که باید از کشورهای دیگری که در آنها برنامه‌های مشابهی پیاده شده‌اند، عبرت گرفت تا این طرح به درستی اجرا و منجر به بروز مشکلات جدیدی نشود چراکه چنین طرح‌هایی هر چقدر هم که با نیت خیر بر پا شوند، امکان سوءاستفاده و اضافه‌مصرفی را برای یک عده‌ای فراهم می‌کنند. متاسفانه مسئولان محترم به چنین هشدارهایی روی خوش نداده و جدی نگرفتند و چند روز بعد موجی از قطعی‌های غیر قابل پیشبینی که همه پیشبینی کرده بودند، کشور را فرا گرفت. در این رابطه هم اشاره‌ای گذرا بهگزارش ۲۷ دی حسین حقگوکارشناس اقتصادی روزنامه شرق مفید می‌دانم که به تعدادی از مشکلات ناشی از اجرای طرح برق مجانی می‌پردازد و به وضوح روشن می‌کند که دولت از کدام محل بذل و بخشش می‌کند: دولت نه تنها بدهی‌های خود به صنعت برق را تسویه نمی‌کند بلکه با اجرای طرح برق مجانی بر این بدهی‌ها می‌افزاید، وضعی که بیش از ۲ هزار نیروگاه برق کوچک‌مقیاس را در معرض ورشکستگی قرار داده است. اما برگردیم به اصل مطلب.
هیچ دلیل قانع‌کننده‌ای برای قطعی‌ها ارائه نشده اما گمانه‌زنی‌ها انگشت اتهام را به سوی مراکز غیرمجاز استخراج رمزارز می‌برد. اما این مراکز به چه اندازه‌اند؟ آیا بحث از جوانی است که در خانه نشسته و با لپتاپ سعی می‌کند مقداری پول توجیبی از راه کند و کاو در معدن سایبری در بیاورد یا اینکه ماجرا از جنس دیگر و با ابعاد به مراتب بزرگتر است؟
به عبارت ساده، رمزارز از حل معادلات توسط کامپیوتر به دست می‌آید. شبکه رمزارز هر ده دقیقه یک بار مقدار معینی ارز را خلق کرده و استخراج‌کننده‌ای که کامپیوترش از همه رودتر موفق به حل معادله مورد نظر، ارز خلق شده را دریافت می‌کند؛ لازم به ذکر است که پیچیدگی معادلات به تدریج سختتر و سختتر می‌گردد که برای حل آنها به قدرت پردازش بیشتر و بیشتر نیاز است، امری که سبب می‌شود عملیات بزرگ‌مقیاس استخراج رمزارز مصرف بالای برق داشته باشند و در عین حال این کار را عمدتاً از حوزه توانایی جوانانِ در خانه نشسته خارج و به عرصه صنعتی و حرفه‌ای وارد می‌کند.
گفتنی است که سخت‌افزارهای مورد نیاز این دست عملیات استخراج از لحاظ قدرت پردازش با کامپیوترهای خانگی متداول بسیار متفاوت است که قیمت کامپیوترهای مخصوص این کار روشنگر این امر است. به عنوان مثال یک کامپیوتر مخصوص استخراج رمزارز در سایت bitmain.com که در کشور چین میزبانی می‌شود، ۳۷۹۶ دلار قیمت دارد و ناگفته پیداست که یک عدد کامپیوتر جوابگوی نیاز استخراج‌کنندگان حرفه‌ای نخواهد بود و در واقع آنچه برای این کار نیاز است، شبکه‌ای ده تایی به بالا است که به چنین شبکه‌ای اصطلاح «مزرعه رمزارز» اطلاق می‌شود. در مجموع اگر بخواهیم هزینه خرید سخت‌افزار مورد نیاز چنین مزرعه‌ای را تخمین بزنیم به رقمی حدود ۶۰ میلیون تومان می‌رسیم که علاوه بر آن، هزینه‌های نرم‌افزار و تجهیز و تعمیر و خنک‌سازی را هم باید در نظر بگیریم. البته قیمت بالای بیت‌کوین و رمزارزهای دیگری به این معنی است که در بسیاری موارد این میزان سرمایه‌گذاری به صرفه است، مخصوصاً وقتی یکی از هزینه‌ها یعنی برق به حد اقل ممکن رسانده می‌شود! یقیناً طرح برق مجانی با ایجاد فرصت برای سوءاستفاده و اضافه‌مصرفی توسط استخراج‌کنندگان غیرمجاز، صدمات شدیدی را به صنعت برق زده است. تعجب‌آور نیست که صنعت استخراج رمزارز در ایران پس از اجرای طرح برق مجانی رشد چشمگیری را به خود دیده است؛ اما گذشته از قیمت رمزارز که به هر حال متغیر است و سود و زیانش هیچ وقت قابل پیشبینی نیست و لذا نمی‌توان روی آن حساب باز کرد، چه چیزی سبب می‌شود که صرف نظر از هزینه‌های بالای برپایی عملیات استخراج رمزارز، افراد فراوانی برای کسب درآمد با بورس و بانک و… خداحافظی کرده و به این صنعت نوظهور روی بیاورند؟
از ویژگی‌ها و جاذبه‌های متعدد رمزارز می‌توان به استقلال آن از نظام‌های محلی و ملی و بین‌المللی بانکی به عنوان ویژگی شاخص اشاره کرد. این ادعا به خصوص در مورد ایران صدق می‌کند زیرا کمتر کسی به دولت و بانک مرکزی جمهوری اسلامی برای اداره درست و صحیح اقتصاد اعتماد می‌کند و در عین حال نوسانات ارزش پول ملی باعث می‌شود ایرانیان مدام به دنبال فرصت‌های سرمایه‌گذاری باشند با بازدهی خوب و ثبات نسبی. طبق آمار اکسیر، یکی از اکسچنج‌های رسمی رمزارز در کشور، تعداد کاربران این سایت ظرف ۳ سال اخیر رشد ۲۰۰ درصدی داشته است. بدون تردید عدم کنترل دولتی و عدم نظارت موثر از سوی نظام بانکی زمینه‌ای را برای برخی فعالیت‌های کمتر پسندیده هم ایجاد کرده است و چه بسا فعالیت‌های مجرمانه که در فضای مجازی و به وسیله رمزارز صورت می‌گیرد. البته در کنار فعالیت‌های مجاز و غیرمجاز عده‌ای به فعالیت‌های خاکستری دست می‌زنند که نمونه خوبی از این قبیل فعالیت‌ها، احداث معدن استخراج بیت‌کوین توسط سرمایه‌گذاران چینی و با حمایت سپاه پاسداران در منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان است. هرچند که ورود سپاه پاسداران به فعالیت‌های اقتصادی بحث‌برانگیز تازگی ندارد در هر صورت فراموش نشود که فعالیت سپاه در عرصه اقتصاد همانند حضور آن در عرصه سیاست خلاف قانون و در تضاد فاحش با آنچه مدنظر امام راحل بود، هست.
پ. ن.: به گفته مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی شرکت توانیر، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات در صدد بر آمده است تا با تحلیل ترافیک اینترنتی، کاربرانی را که به صورت غیرمجاز به استخراج رمزارز مشغولند، شناسایی و برخورد کند. پیشنهاد این حقیر این است که وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اسکنر شبکه خود را به سمت ستاد مشترک سپاه بگیرد چراکه از قرار معلوم اگر به دنبال کسانی است که در شبکه برق اختلال ایجاد می‌کند، به نظر می‌رسد ستاد مشترک سپاه نقطه آغاز مناسبی است.
