کدام نهاد قادر به مهار تنزل ارزش پول ملی است؟

سقوط آزاد ارزش ریال شوک‌های پیاپی به بازار ارز وارد می‌کند. بر اساس برآوردهای تحلیلگران ایرانی و خارجی پول ملی ایران در 5 ماهه اخیر، 20 درصد ارزش خود را از دست داده است. البته علل این وضع بحرانی جای بحث فراوان است و اختلاف‌نظرهایی وجود دارد، هرچند اکثر این اختلاف‌نظرها در بینش‌ها و جناح‌بندی‌های سیاسی مختلف ریشه دارد و بر کسی پوشیده نیست که ناتوانی حکومت جمهوری اسلامی برای مهار شرایط وخیم اقتصادی در ایجاد و تداوم این بحران که بیش از همه معیشت مردم را تحت فشار قرار داده است، از مهمترین عوامل نابسامانی اقتصادی به شمار می‌رود. با این حال اما مقامات کنونی و پیشین برای فرار از مسئولیت به خط‌مشی همیشگی خود یعنی فرافکنی و دشمن‌تراشی روی آورده‌اند که اظهارات علی صالح‌آبادی، رئیس سابق بانک مرکزی در این باره مبنی بر اینکه به نظر وی علت اصلی التهاب و تلاطم بازار ارز، ناآرامی‌های اخیر و عوامل بی‌ثبات‌کننده خارجی از جمله تحریم‌های آمریکا است، نماینگر عدم مسئولیت‌پذیری مسئولان جمهوری اسلامی است. این اظهارنظر آقای صالح‌آبادی در حالی است که از طرف حکومت جمهوری اسلامی همواره تلاش کرده تا تاثیر تحریم‌های آمریکا را کمرنگ جلوه دهد و از طرف دیگر تاثیر این تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، امری است انکارناپذیر و در عین حال عوامل دیگری از جمله فقدان سرمایه‌گذاری خارجی، بلوکه بودن دارایی‌های ایران در خارج از کشور، تجارت سوداگرانه و فرار سرمایه نیز بر شدت و سرعت افت ارزش ریال افزوده‌اند.

مقامات و سخنگویان حکومت جمهوری اسلامی مدام انگشت اتهام را به سوی آمریکا و جنگ رسانه‌ای‌اش علیه ایران می‌برند ولی کمتر درباره رشد نقدینگی، کسری بودجه مزمن، رشد اقتصادی ناچیز و فساد سیستمیک سخنی به گوش می‌رسد؛ این در حالی است که کارشناسان و تحلیلگران بین‌المللی این موارد را بزرگترین مشکلات اقتصاد ایران بر می‌شمارند.

دولت سیزدهم برای مقابله با بحران‌های اقتصادی متعدد با سوداگران و دلالان ارز برخورد کرده و برای هماهنگی بیشتر وزارتخانه‌های مختلف گام‌های مهمی را برداشته است که با نگاهی منصفانه باید گفت بی‌ثمر نبوده است: در یکی دو سال اخیر افراد بسیاری که در بازار ارز اختلال ایجاد می‌کنند توسط پلیس امنیت اقتصادی فراجا دستگیر شده‌اند و در عین حال وزارت اطلاعات موفق شده تا حساب‌های بانکی اختلالگران این بازار را شناسایی و مسدود کند. اما آنچه مسلم است این است که این معضل بدون حضور فعال سپاه پاسداران حل شدنی نیست چراکه این سپاه است که سکان بسیاری از بخش‌های اقتصاد ایران را در دست دارد و در واقع مشکل دقیقاً همینجاست که فعلاً سپاه، تداوم وضع کنونی را به نفع خود می‌بیند؛ و به نظر می‌رسد تا مادامی که سپاه از وضع موجود متضرر نشود، برای متوقف کردن سقوط ارزش ریال و نجات مردم از مشکلات شدید معیشتی پا به میدان نخواهد گذاشت.